Trong một vương quốc nọ xưa kia có một chàng trai tên là Cherab rất lanh lợi, khôn ngoan. Đã làm gì chàng đều làm đến nơi đến chốn và biết thoát khỏi mọi tình huống khó khăn.
Một ngày nọ nhà vua đi ngang qua vùng chàng trai nhiều người chen chúc trước một ngôi nhà nhỏ.
– Đến xem bọn họ làm gì, nhà vua hạ lệnh cho một tên lính hầu. Lát sau tên này quay lại, nói:
– Tâu Hoàng thượng, người ta bảo thần đây là nhà của một tên Cherab nào đấy, kẻ khôn ngoan nhất vương quốc. Họ đợi ở đó để được vào nhà hỏi xin hắn lời khuyên về việc này việc nọ.
“Sao? Khôn ngoan nhất ư?” Nhà vua bất bình nghĩ. “Người khôn ngoan nhất phải là ta chứ!”
về đến hoàng cung, nhà vua lập tức triệu tể tướng đến hỏi:
– Theo khanh, ai là người khôn ngoan nhất vương quốc của ta?
– Muôn tâu, cố nhiên là hoàng thượng, tể tướng rạp mình cung kính đáp. Ai cũng biết rằng người nào trị vì thì người áy khôn ngoan nhất.
– Điều đó, khanh biết, nhà vua bĩu môi, nhưng không phải thiên hạ ai ai cũng biết, ở nhà quê có một tên Cherab nào đó, một thằng nhãi mà thiên hạ ai náy đều khâm phục. Ta muốn so tài với hắn, để thần dân của ta biết rằng chính ta mới là người thông tuệ trong bất cứ tình huống nào. Cho triệu tên ấy đến ngay!
Vậy là, Cherab đến sân rồng. Chàng cung kính cúi chào nhà vua. Ông này phán:
– Nghe đây, kẻ kia! Ta đã nghe nói về ngươi. Ta rất muốn biết khả năng thật sự của ngươi. Ta sẽ ban cho ngươi vinh dự được so tài cùng ta!
Rất đỗi ngạc nhiên, Cherab cúi đầu im lặng.
– Nhìn cho kỹ viên đá quý này, nhà vua tiếp lời, đoạn khoát tay chỉ một viên ngọc lục bảo tuyệt đẹp cài trước ngực. Ngươi sẽ không thấy một viên ngọc như thế ở bất cứ vương quốc láng giềng nào. Nếu ngươi có thể lấy cắp được của ta, ta sẽ ban cho ngươi. Nhưng ta sẽ canh giữ để ngươi không thế lấy được. Thiên hạ sẽ thấy giữa ta và ngươi ai là người khôn khéo hơn.
Cherab nghĩ thật nhanh rồi trả lời:
– Thần tuân lệnh, nhưng không biết khi nào thì thần có thể thử được. Có thể là ngày mai, nhưng cũng có thể là sau này. Có thể là ban ngày, có thể là ban đêm.
– Cứ thử khi nào ngươi muốn! Nhà vua cười khinh thị.
Cherab cười thầm, cúi rạp mình và lui ra.
Nhà vua tức thì hạ lệnh.
– Trống! Vua quát, giọng như lệnh vỡ.
– Trống ư? Tể tướng ngạc nhiên.
– Cố nhiên, trống! Viên đại thần thứ hai nhanh nhảu phụ họa. Hoàng thượng đã ban lệnh rõ ràng. Nào, trống đâu?
Nhà vua phì cười giải thích cho các quan đại thần.
– Các khanh chưa ngờ đến lý do ta muốn có một cái trống, nhưng sự khôn ngoan vương giả của ta chính là ở chỗ này. Tên đánh trống với trống của hắn sẽ đứng trước cửa phòng ta, dùi trống trong tay. Hễ thấy Cherab xuất hiện, lập tức hắn sẽ nổi trống và tất cả chúng ta sẽ được biết. Đó là một ý hay, các khanh không thấy sao?
– Thật là một ý kiến vương giả! Các mưu sĩ cung kính lẩm bẩm.
Nhà vua giải thích thêm:
– Trong bếp, một tên lính hầu sẽ canh lửa, một tên khác có bổn phận chăm lo sao cho số củi thông dự trữ luôn đủ. Nếu có vật gì động đậy, lập tức chúng phải đốt lửa thật to, ngọn lửa phải thật sáng để có thể trông rõ từng con ruồi. Các khanh quá hiểu canh phòng như thế thì một tên ăn trộm không thể ẩn náu vào đâu được.
– Cố nhiên, các mưu sĩ tán đồng.
– Phía cổng thành túc trực bốn kị sĩ, mỗi kị sĩ một ngựa yên cương sẵn sàng, buộc vào cọc. Giả sử đã đề phòng đến thế mà Cherab vẫn ăn trộm được đá quý, hắn cũng không thoát khỏi lũ ngựa truy đuổi! Nhà vua đắc thắng kết luận.
– Chắc chắn. Hắn sẽ không thoát được! Lũ mưu sĩ cười xum xoe.
Lệnh vua ban lập tức được thực hiện. Toàn thể lâu đài băn khoăn chờ đợi xem Cherab sẽ hành động ở đâu và vào lúc nào. Nhưng chẳng có gì xảy ra. Đến tối nhà vua vào giường ngủ. Ông ta nhìn viên ngọc lục bảo vẻ e ngại, tháo nó ra khỏi đồ trang sức vẫn đeo và bỏ tọt vào miệng. Thấy yên tâm hơn, ông ta nằm xuống và ngủ thiếp đi. Nhưng suốt đêm chẳng xảy ra chuyện gì.
Hôm sau lại một ngày nữa yên tĩnh. Ngày qua, đêm qu không thấy bóng dáng Cherab đâu. Bọn lính hầu bắt đầu lơi lỏng cảnh giác, sau hai đêm thức trắng, tên nào cũng buồn ngủ.
Ngày thứ ba trôi qua như hai ngày trước, rồi đến đêm. Bốn kị sĩ trước cổng thành co ro vỉ giá rét, chúng ngủ gà ngủ gật từng chập, thỉnh thoảng chán chường ngáp vẩn vơ.
– Gác gì mà lạ thế, thật khổ hình! Một bà già đi ngang qua tỏ ý thông cảm, bà mang trên lưng một túi da đầy rượu.
– Chúng tôi rất vui lòng phục vụ đức vua của chúng tôi, tên lính thứ nhất tuyên bố mỉa mai, thổi phù phù vào hai bàn tay.
– Phải, thế này đấy! Tên lính thứ hai phụ họa, ngáp tưởng sái quai hàm.
– Đồng ý, đồng ý, nhưng trời rét quá! Bà già ái ngại. ít ra các chú cũng được phép làm một hớp rượu chứ!
– Rượu! Chúng tôi cũng đang thèm rượu đây! Giá mà có! đám lính càu nhàu. Mà bà già có gì trong túi da ấy, không phải tình cờ là rượu đáy chứ?
– Hẳn nhiên là rượu, các chàng trai trẻ ạ, nếu không già đã chẳng làm cho các chú thèm đến chảy dãi ra thế, bà già cười nói. Già thỉ, cứ là như nhau, bán cho ai cũng thế cả. Bà già đặt túi da xuống, đám lính xúm lại. Chúng uống khá nhiều, người ám sực hẳn lên, nhưng chẳng mấy đã lăn ra ngủ. Bà già cầm dây cương bốn con ngựa, buộc ra xa hơn, tận phía sau cổng thành. Rồi bà vào tàu ngựa tìm bốn con bò đem cột vào chỗ lúc đầu là bốn con ngựa. Xong bà rảo bước qua cổng thành, hướng về phía nhà bếp hoàng cung. Gần lò lửa một thị nữ đang ngủ gà ngủ gật, còn cạnh đống củi khô một tên hầu đang say giấc nồng.
Bà già nhón chân đến gần thị nữ, nhét một nắm rơm vào búi tóc thị. Rồi bà dừng lại cạnh tên hầu và thận trọng bỏ vào ống tay áo tên này một nắm sỏi cuội. Bà cố nhịn cười, khẽ khàng bước lên tầng trên, suýt vấp phải tên đánh trống. “Trông kìa, ông vua của chúng ta mới láu cá làm sao. Nhưng không phải vì thế mà lão tóm được ta, tên đánh trống đang ngủ say như chết bên cạnh cái trống, ta chỉ cần lừa được hắn.” Bà già kỳ quặc rút nhẹ dùi trống trong tay tên đánh trống, thay bằng một con dao. Sau đó bà vào trong phòng ngủ của hoàng cung. Nhà vua đang ngáy gỗ trên nệm. Kẻ giấu mình trong bộ quần áo bà già ngắm kĩ nhà vua say ngủ, rồi quẳng cái lốt phụ nữ đi, và Cherab hiện ra.
– Ngài thấy đấy, tâu đức vua, chàng đắc thắng nói, thần đã ở đây. Nhưng ngài đã giấu viên đá quý ở đâu vậy nh
Cherab thoáng băn khoăn nhận thấy đồ trang sức không còn trên ngực nhà vua. “Vậy thì lão ta giấu nó ở đâu nhỉ?” Cherab nhìn quanh, nhưng chẳng khám phá được điều gì. Khò… khò… khò… nhà vua ngáy gỗ ầm ầm. Cherab phát hiện một bên má vua to hơn bên kia. Khò… khò… khò… hàng tràng những tiếng động ngộ nghĩnh phát ra từ cái miệng vương giả. “Xong, ta đã tìm thấy!” Cherab lẩm bẩm. “Nhưng làm sao moi được viên đá ra?” Chàng không phải mất thời giờ nghĩ lâu. Nhà vua đột nhiên phát ra một tiếng động còn ngộ nghĩnh hơn, và bằng một cú hắt xì hơi ông ta phun ra viên đá. Thở dài một hơi vẻ nhẹ mình, ông ta lại yên chí ngủ say, trở mình sang phía khác.
Cherab lấy từ trong túi ra một cái kéo nhỏ, nhẹ nhàng cắt một túm trên chòm ria vương giả. Rồi chàng ấn lên đầu ông vua đang ngủ say một chiếc mũ làm từ dạ dày bò sấy khô, đoạn nhặt vội viên ngọc lục bảo chạy ra khỏi phòng. Qua hành lang nơi có tên đánh trống, chàng đá cái trống một cú thật lực rồi la to: “Cherab đang ở đây! Cherab đang ở đây!” và ù té chạy.
Thị nữ bên lò lửa trong bếp, giật mình choàng tỉnh. “Cherab! Cherab! Mau, cứu với!”, thị la oai oái, cuống cuồng cời tung bếp cho lửa bùng lên. Nhưng vì thị mải cúi lom khom, rơm mắc trên búi tóc thị bắt lửa, vậy là kẻ khốn khổ đành chạy vội ra đài nước dập đám lửa trên đầu, vừa chạy vừa kêu gào thảm thiết. Tên hầu có bổn phận chăm lo củi nỏ nhảy dựng lên khi nghe thấy tiếng kêu gào kia, nửa tỉnh nửa mê gã định ném thêm củi khô vào lửa. Nhưng nắm cuội trong tay áo gã rơi vào lò, làm tung tóe than hồng và tắt lò.
Tiếng ồn ào đáng ngờ trong lâu đài đánh thức nhà vua Chổm dậy. “Cherab!” ông ta lẩm nhẩm nửa tỉnh nửa mê, mở choàng mắt nhưng chẳng trông thấy gì. Giơ tay lên sờ mặt ông ta đụng phải cái túi bằng dạ dày bò. “Cái gì mọc trên đầu ta thế này?” Nhà vua khiếp hãi tự hỏi. Giữa lúc đang chấn động, ông ta nghe có những tiếng kêu la, tiếng người chạy rầm rập. Một ý nghĩ chợt thoáng qua trí óc: “Cherab!” ông ta thét lên.
Nhưng cái giẻ bịt miệng đã bóp nghẹt tiếng thét ấy.
Cửa lớn căn phòng bất thình lỉnh mở toang, các mưu sĩ hốt hoảng chạy ùa vào. Họ thấy nhà vua nhảy xổ ra với cái mũ chụp lố bịch trên đầu. Họ nghe thấy một giọng như ngạt mũi nhắc đi nhắc lại “Cherab! Cherab!”
Các mưu sĩ trao đổi với nhau một cái nhìn đầy ngụ ý.
– Cái gì thế này? Mưu sĩ thứ hai thì thào hỏi mưu sĩ thứ nhất, đưa mắt liếc xéo cái mũ chụp.
– Lại một ý kiến, thiên tài của đức vua chúng ta! Mưu sĩ thứ khẳng định chắc như đinh đóng cột.
Giữa lúc đó, nhà vua rốt cuộc đã tống khứ được cái mũ chụp.
– Kẻ trộm! Mau, bắt lấy hắn! Cherab đã đến! Nhà vua kêu to rung chuyển các bức tường.
Mọi người nhất tề lao ra ngoài. Nhưng Cherab đâu rồi? Chàng đã ở rất xa! Trước khi hiệu lệnh báo nguy đánh thức bốn tên lính dậy, chàng đã chạy qua cổng thành, nhảy lên một con ngựa và nắm dây cương dắt theo ba con ngựa kia. Phi nước đại, chàng bỏ xa hiện trường nhờ đêm tối.
Bừng tỉnh vì tiếng ồn ào, bốn tên lính hãy còn loạng quạng tự hỏi chúng làm gì ở đây, nhưng dần dà chúng định thần lại, chúng hiểu ra: Lên ngựa mau! Nhưng hỡi ôi, chúng đã nhảy lên con gì trong đêm tối, không phải là ngựa! Chúng tha hồ chửi bới mấy con vật, vỗ về chúng, dùng đinh thúc thúc chúng mà chẳng ăn thua. Mãi rồi con vật thứ nhất cũng bước lên một bước. “Nó tiến lên đấy!” Tên kị sĩ kêu lên đắc thắng. Ba con bò còn lại theo gương và – trốt… trốt… trốt – bốn con vật kì quặc kiên quyết trở về tàu ngựa, không gì có thể buộc chúng tiến ra đường cái. “Chẳng nước non gì”, đám lính bảo nhau, lùi lũi quay về hoàng cung.
Hôm sau, Cherab diện kiến trước nhà vua. Chàng cầm lồ lộ trong tay túm ria và viên ngọc lục bảo. Chàng dâng viên ngọc lên nhà vua và tâu:
– Vậy là, thần đã thắng, đúng không ạ? Thần mạn phép dâng lên đức vua một túm ria từ chòm ria vương giả của Người, làm bằng cho việc thần đã đích thân vào tận giường ngủ của Người. Và thần mang trả lại Người viên ngọc quý, cúi xin Người hãy ban cho thần phần thưởng đã hứa.
Tức giận, nhà vua nghiến răng trèo trẹo. Ông ta cầm viên ngọc lục bảo, ném mạnh xuống đất.
– Viên đá bẩn thỉu! Ta không muốn trông thấy nó nữa! Ta sẽ dẫm nát nó!
Còn ngươi, không mau xéo đi! Sự xấc xược của ngươi đã xúc phạm ta quá chừng!
Cherab không chờ đợi hồi kết của câu chuyện, chàng vội vàng rời lâu đài, trở về nhà mình.
Trong khi ấy, nhà vua hạ lệnh cho quân hầu nghiền nát viên ngọc thành tro bụi, dù sao ông ta cũng rất phật ý vì đã thua cuộc. Duy có điều, khi viên ngọc rốt cuộc đã bị nghiền nát, ông ta đâm ra giận hơn cả trước kia, vì mát ngọc. Thời gian trôi qua, nhà vua không ngừng nghĩ đến điều hổ thẹn của mình và nỗi mất viên ngọc lục bảo đẹp đến thế. Ông ta cứ băn khoăn trăn trở mãi đến độ sinh ra suy nhược thần kinh cuối cùng chết dần chết mòn trong uất hận và buồn phiền.
Vì ông ta sinh thời thường lặp đi lặp lại rằng người nào trị vì, người ấy bao giờ cũng có lý, thần dân trăm họ đi đến kết luận rằng người nào luôn luôn có lý, người đó sẽ trị vì. Và họ suy tôn Cherab lên làm vua.
Đó là lần đầu tiên một thường dân trở thành vua bởi vì anh ta khôn ngoan nhất, chứ không phải anh ta được xem như người khôn ngoan nhất vì anh ta là vua.
